Chủ Nhật, 10 tháng 6, 2012

Pháp gia

Laø tröôøng phaùi tö töôûng thöïc duïng, saûn phaåm cuûa söï bieán ñoåi xaõ hoäi thôøi Xuaân Thu – Chieán Quoác. Noù ñaïi bieåu cho lôïi ích cuûa taàng lôùp ñòa chuû môùi troãi day, ñaùp öùng yeâu caàu cuûng coá cheá ñoä taäp quyeàn trung öông cuûa neàn chuyeân chính quaân chuû, ñaïi dieän tö töôûng cuûa taàng lôùp phong kieán môùi hình thaønh trong nhöõng quoác gia luùc bay giôø.

Tö töôûng Phaùp gia thuoäc phaïm truø chính trò, chuû tröông duøng phaùp luaät ñeå cai trò ñaát nöôùc. Caùc ñaïi bieåu cuûa tröôøng phaùi naøy thôøi kyø ñaàu bao goàm: Quaûn Troïng (nöôùc Teà), Töû Saûn… tieáp sau ñoù laø Lyù Khoâi, Ngoâ Khôûi, Thöông Öôûng, Thaân Baát Haïi, Lyù Tö vaø ñaëc bieät laø Haøn Phi (280 – 233tr.CN). Haøn Phi laø ngöôøi ñaõ taäp hôïp tö töôûng cuûa caùc nhaø Phaùp gia tröôùc ñoù vaø vieát thaønh saùch Haøn Phi Töû – cuoán saùch kinh ñieån veà chính trò xaõ hoäi sôùm nhaát trong lòch söû Trung Quoác.

Noäi dung tö töôûng cô baûn:

Khoâng taùn thaønh chuû tröông "laøm theo ñôøi vua tröôùc" – Phaùp tieân vöông vaø Thuyeát tính thieän cuûa Nho gia, Phaùp cho raèng, nhaân tính cuõng tieán hoùa cuøng vôùi lòch söû vaø ñeà ra thuyeát tính aùc. Treân cô sôû ñoù, caùc nhaø Phaùp gia, ñaëc bieät laø Haøn Phi ñaõ ñeà xuaát moät heä thoáng chính trò laáy Phaùp, Theá, Thuaät laøm noäi dung cô baûn vaø xem ñoù laø coâng cuï cuûa ñeá vöông. Theo Haøn Phi, sôû dó duøng phaùp luaät, meänh leänh, hình phaït ñeå cai trò laø phöông phaùp coù hieäu löïc nhaát vì "daân voán nhôøn vôùi loøng thöông maø chæ vaâng theo uy löïc".

+ Phaùp: laø phaùp leänh thaønh vaên cuûa quoác gia, ñöôïc xem laø tieâu chuan, caên cöù khaùch quan ñeå ñònh roõ danh phaän, toû roõ thò phi, phaân roõ toát xaáu, ñeå moïi ngöôøi bieát roõ boån phaän, traùch nhieäm cuûa mình, bieät ñieàu phaûi laøm vaø ñieàu khoâng ñöôïc laøm. Phaùp ñaõ ban haønh thì phaûi thi haønh nghieâm minh.

+ Theá: ngöôøi ñaàu tieân ñeà caäp laø Thaän Ñaùo. Theá töù laø quyeàn theá, ñòa vò, theá löïc, quyeàn uy cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu. Ñòa vò cuûa keû trò vì laø ñoäc toân, moïi ngöôøi khaùc buoä phaûi tuaân theo, töùc laø ngöôøi ñöùng ñaàu phaûi naém ñöôïc quyeàn gieát haïi vaø khen thöôûng. Nhôø coù theá, vua coù theå baét ngöôøi ta cheát hoaëc cho ngöôøi ta soáng, cho ngöôøi ta giaøu hoaëc baét ngöôøi ta ngheøo, cho ngöôøi ta sang hoaëc baét ngöôøi ta heøn. Vua duøng nhöõng thöù ñoù ñeå khoáng cheá beà toâi, beà toâi cuõng vì nhöõng thöù ñoù maø phaûi thôø vua." Coøn taøi naêng vaø ñöùc haïnh cuûa vua khoâng nhaát ñònh laø phaûi hôn ngöôøi. Tuy vaäy, moïi ngöôøi phaûi toân troïng vua, khoâng ñöôïc baøn luaän ñöùc haïnh cuûa vua cao hay thaáp. Trong vieäc trò daân, ñòa vò quyeàn theá cuûa vua môùi laø troïng yeáu, coøn ñöùc khoâng quan troïng (Loã Ai Coâng vaø Khoång Töû).

+ Thuaät: laø phöông phaùp, thuû thuaät, caùch thöùc möu löôïc ñieàu khieån coâng vieäc vaø duøng ngöôøi, khieán ngöôøi trieät ñeå taän taâm thöïc hieän phaùp leänh cuûa vua maø khoâng hieåu vua duøng hoï nhö theá naøo. Neàu Phaùp phaûi baèng moïi caùch coâng boá coâng khai thì Thuaät laø cô trí ngaàm, laø thuû ñoaïn, möu löôïc cuûa vua. Thuaät bao goàm ba noäi dung chính laø boå nhieäm, khaûo haïch vaø thöôûng phaït.

Coøn veà ñöôøng loái xaây döïng ñaát nöôùc, Haøn Phi cuõng chuû tröông chæ taäp trung toaøn boä söï chuù yù vaøo hai vieäc laø saûn xuaát noâng nghieäp vaø chieán ñaáu. Coøn vaên hoùa giaùo duïc thì khoâng caàn thieát, khoâng ñem laïi lôïi ích thieát thöïc maø thaäm chí coøn coù haïi cho xaõ hoäi. Haøn Phi noùi "…Ngöôøi laøm vieäc baèng trí oùc nhieàu thì phaùp luaät roái loaïn, ngöôøi lao ñoäng baèng söùc löïc ít thì nöôùc ngheøo, ngaøy nay loaïn laïc chính laø vì nhö theá. Bôûi vaäy nöôùc cuûa vò vua saùng suoát khoâng caàn saùch vôû, laáy phaùp luaät ñeå daïy, khoâng caàn lôøi noùi cuûa caùc vua ñôøi tröôùc, duøng quan laïi laøm thaày giaùo".

Thöïc teá maø noùi, hoïc thuyeát cuûa phaùi Phaùp gia chuû tröông duøng phaùp luaät ñeå trò daân laø caàn thieát ôû boái caûnh aáy. Vì theá, aùp duïng ñöôøng loái cuûa tröôøng phaùi naøy, nöôùc Taàn ñaõ trôû neân huøng maïnh vaø thoáng nhaát ñöôïc Trung Quoác. Nhöng ñoàng thôøi, phaùi naøy quaù nhaán maïnh maët tröøng phaït naëng neà, phuû nhaän ñaïo ñöùc, tình caûm, thuû tieâu vaên hoùa giaùo duïc laø ñi ngöôïc laïi söï phaùt trieån cuûa vaên minh vaø laøm cho maâu thuaãn xaõ hoäi voâ cuøng gay gaét.

Coù theå noùi, tö töôûng cuûa phaùi Phaùp gia ñaõ coù taùc duïng trong moät boái caûnh lòch söû nhaát ñònh. Nhöng nhìn chung, nhaø Taàn ñaõ aùp duïng tö töông naøy moät caùch thaùi quaù, ñi ngöôïc vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, neân nhaø Taàn sôùm tieâu vong. Phaùi Phaùp gia phuø hôïp vôùi tình hình xaõ hoäi luùc ñoù, nhöng quaù nhaán maïnh söï tröøng phaït daãn ñeán thuû tieâu vaên hoùa truyeàn thoáng.

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét